სასქესო ქრომოსომები

სასქესო ქრომოსომები – 1. ცალსქესიანი ორგანიზმების ქრომოსომები, რომლებშიც მოთავსებულია გენები, რომლებიც განსაზღვრავენ სქესს და შეჭიდულნი არიან ორგანიზმის სქესის ნიშნებთან.  2.  სასქესო ქრომოსომები –  (chromosomata sexualia სინ. ჰეტეროქრომოსომები, იდიოსომები, ალოქრომოსომები, X – ქრომოსომები, Y – ქრომოსომები) ქრომოსომები, რომლებიც ორგანიზმების ევოლუციის პროცესში სპეციალიზდებიან ორგანიზმის სქესის განმსაზღვრელი მემკვიდრეობითი ფაქტორების გადაცემის მიმართულებით. დანარჩენი ქრომოსომებისაგან (აუტოსომებისაგან) სასქესო ქრომოსომები განსხვავდება ზომით, სტრუქტურით, ჰეტეროქრომატინის დიდი შემცველობით, დისტანტური კონიუგაციითა და ზოგიერთი სხვა ნიშნით. არჩევენ X და Y სასქესო ქრომოსომებს. ადამიანის X – ქრომოსომა Y – ქრომოსომაზე რამდენადმე მსხვილია. ადამიანის კვერცხ უჯრედები შეიცავენ X – ქრომოსომას. სპერმატოზოიდები კი სასქესო ქრომოსომების შემცველობის მხრივ სხვადასხვანაირია, ვინაიდან სპერმატოგენეზის პროცესში მეიოზის შედეგად წარმოქმნილი სპერმატოზოიდების ერთი ნახევარი ღებულობს Y – ქრომოსომას, მეორე ნახევარი კი  –  X – ქრომოსომას. ადამიანის შთამომავლობის სქესი განისაზღვრება X –  ან Y – ქრომოსომის შემცველი გამანაყოფიერებელი სპერმატოზოიდის ხარისხით. უკანასკნელი მონაცემები ცხადყოფს, რომ სქესის გამორკვევის საკითხი დაყვანილი არ არის მხოლოდ გამანაყოფიერებელი სპერმატოზოიდის სასქესო ქრომოსომის დახასიათებამდე, ვინაიდან ამ დროს არსებითი მნიშვნელობა აქვს ფარდობას სასქესო ქრომოსომებსა და დანარჩენ ქრომოსომებს (აუტოსომებს) შორის, აგრეთვე სხვა პირობებსაც, რომლებიც ჯერ კიდევ ნაკლებადაა გამორკვეული. ჰომოგამეტური ორგანიზმის, მაგალითად, ქალის ორგანიზმის სომატურ უჯრედებს ახასიათებს X –  X –  სასქესო ქრომოსომები. მამაკაცის ჰეტეროგამეტური ორგანიზმის სომატურ უჯრედებში სასქესო ქრომოსომები წარმოდგენილია X –  და Y – ქრომოსომებით. (ც. გაჩეჩილაძე, ნ. ჩიკვილაძე. ჰისტოლოგიის, ციტოლოგიის და ემბრიოლოგიის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი.”თბ.,”ცოდნა”.2000 წ.)


გაფრთხილება!
ლალი დათეშიძე, არჩილ შენგელია. სამედიცინო ენციკლოპედიური განმარტებითი ლექსიკონი

.