დიზენტერია dysentery
დიზენტერია – ინფექციური დაავადება გადაცემის ფეკალურ-ორალური მექანიზმით; გამომწვევია შიგელების სახეობის ბაქტერიები. მიმდინარეობს მსხვილი ნაწლავის დისტალური ნაწილის ლორწოვანი გარსის დაზიანებით.
დიზენტერია – ეტიოლოგია, პათოგენეზი. გამომწვევია შიგელების 4 ტიპი: 1. დიზენტერიის შიგელა; 2. ფლექსნერის შიგელა; 3. ბოიდის შიგელა და 4. ზონეს შიგელა. განსაკუთრებით გავრცელებულია ზონესა და ფლესქნერის შიგელები.
გამომწვევები ხანგრძლივად ძლებენ გარემოში. ზოგიერთ საკვებ პროდუქტებში ისინი არა მხოლოდ ნარჩუნდებიან, არამედ შეუძლიათ გამრავლდნენ. აღინიშნება შიგელების რეზისტენტობის მატება სხვადასხვა ანტიბიოტიკისადმი, სულფანილამიდებისადმი კი რეზისტენტულია შტამების უმრავლესობა.
დაავადება ვითარდება სისხლში შიგელების ტოქსინების მოხვედრისას. დიზენტერული ტოქსინები ზემოქმედებენ სისხლძარღვთა კედელზე, ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე, პერიფერიულ ნერვულ განგლიებზე, სიმპათო-ადრენალურ სისტემაზე, ღვიძლზე, სისხლის მიმოქცევის ორგანოებზე. მძიმე ფორმების დროს ავადმყოფები იღუპებიან ინფექციურ-ტოქსიკური შოკის გამო.
დიზენტერია – სიმპტომები, მიმდინარეობა. ინკუბაციური პერიოდი გრძელდება 1-დან 7 დღემდე (ხშირად 2-3 დღე). კლინიკური გამოვლინებების მიხედვით დიზენტერია შესაძლოა დავყოთ შემდეგ ფორმებად: 1. მწვავე დიზენტერია: ა) ტიპიური; ბ) ატიპური; გ) სუბკლინიკური. 2. ქრონიკული დიზენტერია: ა) მორეციდივე; ბ) უწყვეტი (გახანგრძლივებული). 3. ნაწლავის პოსტდიზენტერიული დისფუნქცია (პოსტდიზენტერიული კოლიტი). დიზენტერიის ტიპიური ფორმები იწყება მწვავედ და ვლინდება ზოგადი ინტოქსიკაციის სიმპტომებითა და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაზიანების ნიშნებით. ტკივილი მუცელში თავდაპირველად ყრუა, ვრცელდება მთელს მუცელში, არის მუდმივი ხასიათის, შემდეგში კი ხდება შედარებით მწვავე, შეტევითი, ლოკალიზდება მუცლის ქვედა ნაწილებში, ხშირად მარცხნივ ბოქვენის ზევით. ტკივილი ძლიერდება დეფეკაციის წინ. ვლინდება ასევე ტენეზმები – ტკივილები სწორი ნაწლავის არეში, რომელიც გადაეცემა გავაში. ისინი წარმოიქმნება დეფეკაციის დროს და გრძელდება 5 – 15 წუთი მის შემდეგ. ტენეზმები განპირობებულია სწორი ნაწლავის ამპულური ნაწილის ლორწოვანი გარსის ანთებითი ცვლილებებით. მსხვილი ნაწლავის დისტალური ნაწილის დაზიანებასთანაა დაკავშირებული ცრუ დეფეკაციის სურვილი და დეფეკაციის გახანგრძლივებული აქტი, მისი დაუსრულებლობის შეგრძნება. მუცლის პალპაციით აღინიშნება სწორი ნაწლავის სპაზმი და მტკივნეულობა, განსაკუთრებით გამოხატულია სიგმოიდური ნაწლავის არეში. დეფეკაცია გახშირებულია (დღეში 10-ჯერ და მეტი). გამონაყოფი თავდაპირველად განავლოვანია, შემდეგში მასში ჩნდება ლორწო და სისხლი, მძიმე შემთხვევებში – დეფეკაციის დროს გამოიყოფა მხოლოდ სისხლიანი ლორწოს უმნიშვნელო რაოდენობა. მსუბუქ შემთხვევებში ავადმყოფის მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, სხეულის ტემპერატურა ნორმალური ან სუბფებრილურია, ტკივილი მუცელში უკნიშვნელოა, ტენეზმები და დეფეკაციის ცრუ სურვილი შესაძლებელია არ აღინიშნებოდეს. დეფეკაცია დღეში 3-5-ჯერაა, ყოველთვის ვერ ვლინდება ლორწოსა და სისხლის მინარევი განავალში. დიზენტერიის სუბკლინიკური ფორმები ჩვეულებრივ ვლინდება ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევისას; კლინიკური სიმპტომები სუსტადაა გამოხატული; ავადმყოფები თავს ჯანმრთელად თვლიან და არანაირი ჩივილები არა აქვთ. ატიპური ფორმების დროს ზემოთ მოყვანილი სიმპტომატიკის ფონზე აღინიშნება მწვავე გასტრიტის მოვლენები (ტკივილი ეპიგასტრიუმში, გულისრევა, ღებინება), რაც ართულებს დიაგნოსტიკას. დიზენტერიის მძიმე ფორმა მიმდინარეობს მაღალი ცხელებით, ან პირიქით ჰიპოთერმიით. აღინიშნება მკვეთრი სისუსტე, ადინამია, მადა საერთოდ არ არის. ავადმყოფები დამუხრუჭებულნი არიან, აპათიური, კანი ფერმკრთალია, პულსი ხშირი და სუსტი ავსებისაა; შესაძლებელია განვითარდეს ინფექციური კოლაფსის სურათი (არტერიული წნევის პროგრესული დაცემა, ციანოზი, სიცივის გრძნობა, თავბრუსხვევა, პულსი ოდნავ შეიგრძნობა). დეფეკაცია დღეში 50-ს აღწევს, განავალი ლორწოვან-სისხლიანია. მძიმე მიმდინარეობისას შესაძლებელია ზოგჯერ განვითარდეს სფინქტერების პარეზი, უკანა ტანის ღიაობა, რომლიდანაც გამოედინება სიხლიანი ლორწო.
დიზენტერია – დიაგნოსტიკა: გარდა კლინიკური სიმპტომატიკისა, დიდი მნიშვნელობა აქვს რექტორომანოსკოპიას. სიმძიმის მიხედვით ვლინდება მსხვილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსის ცვლილებების სხვადასხვა ხარისხი (კატარული, კატარულ-ჰემორაგიული, ეროზიული, წყლულოვანი, ფიბროზული). დიზენტერიისათვის განსაკუთრებით დამახასიათებელია ჰემორაგიული და ეროზიული ცვლილებები ლოროწოვანი გარსის ანთების ფონზე. დაავადების დიზენტერიული წარმოშობის დამადასტურებელია შიგელების გამოყოფა განავლიდან, თუმცა ეს ხერხდება ავადმყოფთა 50%-ში. ქრონიკული დიზენტერია მიმდინარეობს თავდაპირველად ცალკეული გამწვავებების სახით (რეციდივები), შემდეგში გადადის უწყვეტ (გახანგრძლივებულ) ფორმაში, როდესაც რემისიის პერიოდები არ არის. ნაწლავის პოსტდიზენტერიული დისფუნქცია ფორმირდება გადატანილი დიზენტერიიდან 2 წლის შემდეგ. ამ პერიოდში შიგელების გამოყოფა უკვე ვერ ხერხდება. დიზენტერიის დიფერენცირება საჭიროა სხვა ეტიოლოგიის მწვავე კოლიტისაგან, ასევე ამებიოზისაგან, ბალანტიდიაზისაგან, არასპეციფიკური წყლულოვანი კლიტისაგან, მსხვილი ნაწლავის კიბოსაგან.
დიზენტერია – მკურნალობა: მკურნალობა ტარდება სტაციონარში, ასევე ბინის პირობებში. რეციდივების თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია თანმხლები დაავადებების გამოვლინება და მკურნალობა.
დიზენტერია – პროგნოზი: კეთილსაიმედოა; გადასვლა ქრონიკულ ფორმაში აღინიშნება შედარებით იშვიათად.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით. სარედაქციო კოლეგია: ჭუმბურიძე ვახტანგ, კორძაია დიმიტრი, მალაზონია მარინა, ვაჭარაძე კახა, ტყეშელაშვილი ბესარიონ.
- Большая медицинская энциклопедия; Москва, издательство ,,Советская энциклопедия” – 1988
..